Tijdens zijn bezoek aan een freakshow komt chirurg Frederick Treves (Anthony Hopkins) op het spoor van de ernstig misvormde John Merrick (John Hurt). Wanneer hij Merrick beter leert kennen maakt zijn wetenschappelijke interesse plaats voor sympathie.
The Elephant Man is door Vince Christiaans op 29 maart 2024 beoordeeld met een 8,5 / 10.
The Elephant Man werd geproduceerd door niemand minder dan komedie-icoon Mel Brooks. Toch valt er weinig te lachen in deze biografische film over de ongelukkige Merrick. Sterker nog, The Elephant Man is een domper van kop tot staart. Op zijn manier maakt regisseur David Lynch van Victoriaans Londen een nachtmerrie; een kluwen donkere steegjes, bevolkt door figuren die allemaal azen op de kwetsbare Merrick.
De drukkende sfeer wordt versterkt door herhalende shots van de ouderwetse machines die de industriële revolutie op gang brachten. Hiermee roept Lynch het idee op dat er in een industrieel proces geen plaats is voor afwijkende onderdelen; een sentiment dat zijn weerklank vindt in de Victoriaanse gemeenschap. Merrick wordt door zijn afzichtelijke uiterlijk door de meesten gezien als een smet op de samenleving; een defect dat geen bijdrage levert aan de vooruitgang van de maatschappij.
‘De wens om 'normaal' te zijn loopt als een rode draad door The Elephant Man.’
Het is begrijpelijk dat een zonderlinge filmmaker als Lynch zich aangetrokken voelt tot The Elephant Man. Hij mag dan ook van geluk spreken dat Mel Brooks tijdens zijn zoektocht naar een regisseur een screening van Lynch' debuutfilm Eraserhead (1977) bijwoonde. Na afloop benaderde Brooks de jonge regisseur met de woorden: "You're a madman! I love you! You're in!"
Oorspronkelijk was Lynch van plan om Jack Nance de rol van Merrick te geven. Nance was zijn partner in crime tijdens de jarenlange productie van Eraserhead, maar de studio besloot dat de film een bekendere naam nodig had en koos voor John Hurt. De rol bleek zelfs voor zo'n ervaren acteur als Hurt een enorme beproeving. De toepassing van de make-up nam maar liefst zeven uur in beslag en het verwijderen duurde nog eens twee pijnlijke uren.
Iedereen die bekend is met The Elephant Man begrijpt waarom de Oscar voor beste make-up speciaal voor deze film in het leven is geroepen. De benodigde protheses werden door Christopher Tucker gebaseerd op afgietsels van de historische Merrick en zien er nog altijd realistisch uit. Daarbij draagt de fysieke belasting van al deze protheses bij aan Hurts acteerprestatie. Handelingen die voor elk ander doodnormaal zijn blijken voor Hurt plots grote uitdagingen.
Hurt wordt bijgestaan door Anthony Hopkins. In zijn rol als de empathische Frederick Treves dient hij als het kijkerssurrogaat. Via Treves beginnen wij John Merrick* te zien als mens in plaats van een curiositeit. Wanneer Merrick uiteindelijk een plekje in de Britse high society vergaart delen we Treves' verdriet bij de realisatie dat Merrick altijd gedefinieerd zal worden door zijn uiterlijk, ondanks zijn verfijnde persoonlijkheid.
* In het echte leven ging "The Elephant Man" door het leven als Joseph Merrick. Het was Frederick Treves die hem in zijn memoires omdoopte tot John. Het hoe en waarom blijft onduidelijk, maar het lijkt een simpele vergissing te zijn geweest.
De wens om 'normaal' te zijn loopt als een rode draad door The Elephant Man. Bij hun ontmoeting hoopt Merrick nog op genezing, maar Treves maakt hem meteen duidelijk dat dit niet tot de mogelijkheden behoort. Hij kan er alleen voor zorgen dat Merricks leven er zo normaal mogelijk uit komt te zien. Helaas betekent dit dat hij beschermt moet worden voor de buitenwereld, waardoor Merrick zijn dagen slijt in een gecontroleerde omgeving.
Gefilmd in prachtig zwart-wit is The Elephant Man een innemende tragedie. Het acteerwerk van John Hurt en Anthony Hopkins straalt, terwijl de dromerige regie van David Lynch de film behoedt voor de grauwigheid die zoveel kostuumdrama's uit deze filmperiode tekent. Net als het voorkomen van John Merrick zal The Elephant Man je in eerste instantie benauwen, maar als het verhaal zich heeft voltrokken laat de film je ontroert achter.
Te zien op Prime Video
