Psycholoog Kris Kelvin wordt naar een ruimtestation gestuurd om onderzoek te doen naar de gek geworden bemanning.
Solaris is door Rick Schuttinga op 22 oktober 2023 beoordeeld met een 7 / 10.
Andrei Tarkovsky is misschien wel Russisch grootste filmmaker en zijn bekendste werk is Solaris, zijn best bekeken film buiten de grenzen van de Sovjet-Unie. Deze sciencefiction ontdekkingstocht in de ruimte wordt alom gelauwerd, maar is dat terecht? Naar verluidt beschouwde Tarkovsky Solaris zelf als zijn minst favoriete film. En schrijver Stanislaw Lem, wiens gelijknamige boek als basis diende, was niet lovend over Tarkovsky's bewerking.
De overgang van voorbereiden op aarde, naar het reizen tot aankomen op het ruimtestation is wat hakkelig, hier zie je goed dat middelen, geld of anderszins mist om de visuele vertelling vloeiender te laten verlopen. Na deze setup krijgt het ruimte avontuur een volle twee uur speeltijd.
‘Wíl je te veel zien in Solaris als je dit bestempeld als een meesterwerk?’
Onderdeel van het verhaal op aarde is een minutenlange opname op een snelweg in een futuristische stad. Fantastische shots, niets bijzonders, maar de combinatie van modern en klassiek spreekt tot de verbeelding. Kijk je er zakelijk naar dan heeft de scène niets te zoeken in de film, maar mooi is het zeker.
Het ruimtestation is op het eerste oog prachtig, maar naarmate je er meer in verdwaald raakt en de omgeving meer in je opneemt valt op dat de minimale rommel die rondslingert te geënsceneerd is, dat niets beschadigd of kapot is, en dat het allemaal toch erg veel op het aardse thuis lijkt. Hierdoor moet je moeite blijven doen om je te beseffen dat alles zich afspeelt in de ruimte, boven een oceanische planeet met intelligent leven. Dat leven wordt verwezenlijkt door Khari, een echt mens, waarbij je nooit het idee hebt naar iets buitenaards te kijken. Snaut en Sartorius hebben hun eigen verbeelding rondlopen, maar daar wordt geen invulling aan gegeven.
Khari (Natalya Bondarchuk) is wel een hoogtepunt van Solaris. Gek genoeg is zij niet levend, maar wel de levendigste in het ruimtestation. Haar geliefde Kris Kelvin (Donatas Banionis) is eendimensionaal. Je ziet zijn aftakeling wel, maar in zijn ziel kun je met veel moeite kijken. Hij mist Khari intens en kan haar niet loslaten, zij die al tien jaar dood is en de aardse Khari wil begrijpen om haar te kunnen zijn. De volledige tijd in de ruimte onderzoekt hun liefdesrelatie.
Allerlei menselijke emoties komen voorbij, maar daar komen geen intrigerende vragen uit naar voren. Solaris zet je onvoldoende aan het denken. Wat is echt en wat een verbeelding? Dit kan boeiend zijn, maar een mysterie kun je Solaris niet noemen. Wanneer doet de film een beroep op je verbeelding? Waar wordt je uitgedaagd? Het verhaal is te eenvoudig en neemt daar alsnog veel tijd voor om te vertellen.
Je wilt zo graag verdwalen in Tarkovsky's wereld, je wil dat je intellectueel en visueel wordt geprikkeld - het moment van gewichtloosheid is hierin eerder grappig dan indrukwekkend. Op aarde zijn prachtige natuurshots te zien die met een zijwaartse beweging een groter beeld geven. Eenmaal in de ruimte blijft hier weinig van over. De planeet Solaris zou daar een bijdrage aan kunnen leveren, maar afgezien van een paar waterige shots zien we niets van deze planeet.
Als het verhaal dan in langzaam tempo voorbij trekt kun je misschien wel genieten van prachtige cinematografie? Maar nee, anders dan Stalker (1979) bevat Solaris niet genoeg uitdagende beelden.
Wíl je te veel zien in Solaris als je dit bestempeld als een meesterwerk of gaat de onderliggende boodschap aan je voorbij als je Solaris onvoldoende waardeert?
Solaris is stil en uitgerekt, maar saai kun je de film niet noemen, er blijft altijd een gevoel sluimeren op de achtergrond - wellicht de hoop op wat er komen gaat. Tegen het einde verwacht je geen grootse onthulling meer en dan blijkt de conclusie toch een geslaagde. Uiteindelijk verwacht je meer van Tarkovsky, zeker gezien de reputatie van de film.
Te zien op CineMember
